غرق گنه ناامید مشو زدرگاه ما

غرق گنه ناامید مشو زدرگاه ما

 

قُلْ یَا عِبَادِیَ الَّذِینَ أَسْرَفُوا عَلَىٰ أَنفُسِهِمْ لَا تَقْنَطُوا مِن رَّحْمَةِ اللَّـهِ إِنَّ اللَّـهَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِیعًا إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِیمُ ﴿٥٣﴾الزمر

بگو: «اى بندگان من که بر خود اسراف و ستم کرده‏اید! از رحمت خداوند نومید نشوید که خدا همه گناهان را مى‏آمرزد، زیرا او بسیار آمرزنده و مهربان است. (53)زمر

Say: O My servants! who have acted extravagantly against their own souls, do not despair of the mercy of Allah Surely Allah forgives the faults altogether Surely He is the Forgiving, the Merciful (35)

تفسیر ونکات:
در این آیات راه بازگشت را توأم با امیدوارى به روى همه گنهکاران مى‏گشاید زیرا هدف اصلى از همه این امور تربیت و هدایت است نه انتقام‏جویى و خشونت، با لحنى آکنده از نهایت لطف و محبت آغوش رحمتش را به روى همگان باز کرده و فرمان عفو آنها را صادر نموده، مى‏فرماید:" به آنها بگو اى بندگان من که بر خودتان اسراف و ستم کرده‏اید از رحمت خداوند نومید نشوید که خدا همه گناهان را مى‏ بخشد" که او بخشنده و مهربان است

(قُلْ یا عِبادِیَ الَّذِینَ أَسْرَفُوا عَلى‏ أَنْفُسِهِمْ لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِیعاً)

دقت در تعبیرات این آیه نشان مى‏دهد که از امیدبخش‏ترین آیات قرآن مجید نسبت به همه گنهکاران است، شمول و گستردگى آن به حدى است که طبق روایتى امیر مؤمنان على ع فرمود: در تمام قرآن آیه‏اى وسیعتر از این آیه نیست"

ما فى القرآن آیة اوسع من یا عِبادِیَ الَّذِینَ أَسْرَفُوا ...

دلیل آن نیز روشن است زیرا:

1- تعبیر به" یا عبادى" (اى بندگان من!) آغازگر لطفى است از ناحیه پروردگار.

2- تعبیر به" اسراف" به جاى" ظلم و گناه و جنایت" نیز لطف دیگرى است.

3- تعبیر به" عَلى‏ أَنْفُسِهِمْ" که نشان مى ‏دهد گناهان آدمى همه به خود او باز مى‏ گردد نشانه دیگرى از محبت پروردگار است همانگونه که یک پدر دلسوز به فرزند خویش مى‏گوید اینهمه بر خود ستم مکن!

4- تعبیر به" لا تقنطوا" (مایوس نشوید) با توجه به اینکه" قنوط" در اصل به معنى مایوس شدن از خیر است به تنهایى دلیل بر این است که گنهکاران نباید از" لطف الهى" نومید گردند.

5- تعبیر" مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ" بعد از جمله" لا تقنطوا" تاکید بیشترى بر این خیر و محبت مى‏ باشد.

6- هنگامى که به جمله" إِنَّ اللَّهَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ" مى‏رسیم که با حرف تاکید آغاز شده و کلمه" الذنوب" (جمع با الف و لام) همه گناهان را بدون استثنا در بر مى‏گیرد سخن اوج مى‏گیرد و دریاى رحمت مواج مى‏شود.

7- هنگامى که" جمیعا" به عنوان تاکید دیگرى بر آن افزوده مى‏شود امیدوارى به آخرین مرحله مى‏رسد.

8- توصیف خداوند به" غفور" و" رحیم" که دو وصف از اوصاف امید بخش پروردگار است در پایان آیه جایى براى کمترین یاس و نومیدى باقى نمى‏گذارد.

آرى به همین دلیل آیه فوق گسترده‏ترین آیات قرآن است که شمول آن هر گونه گناه را در بر مى‏گیرد، و نیز به همین دلیل از امیدبخش‏ترین آیات قرآن مجید محسوب مى‏شود.

و به راستى از کسى که دریاى لطفش بیکران و شعاع فیضش نامحدود است جز این انتظارى نمى‏توان داشت.

از کسى که" رحمتش بر غضبش پیشى گرفته" و بندگان را براى رحمت آفریده، نه براى خشم و عذاب، غیر از این چشم‏داشتى نیست.

چه خداوند رحیم و مهربانى و چه پروردگار پر مهر و محبتى!! در اینجا دو مساله فکر مفسران را به خود مشغول ساخته که اتفاقا راه حل آن در خود آیه و آیات بعد نهفته است.

نخست اینکه: آیا عمومیت آیه همه گناهان حتى شرک و گناهان کبیره دیگر را فرا مى ‏گیرد؟ اگر چنین است پس چرا در آیه 48 سوره نساء شرک از گناهان قابل بخشش استثناء شده است؟" إِنَّ اللَّهَ لا یَغْفِرُ أَنْ یُشْرَکَ بِهِ وَ یَغْفِرُ ما دُونَ ذلِکَ لِمَنْ یَشاءُ:" خداوند شرک را نمى ‏بخشد، اما کمتر از آن را براى هر کس که بخواهد مى ‏بخشد".

دیگر اینکه: آیا این وعده غفران که در آیه مورد بحث آمده است مطلق است یا مشروط به توبه و مانند آن؟

البته این دو سؤال به هم مربوط است. و پاسخ آن را در آیات بعد به خوبى مى ‏توان یافت زیرا سه دستور در آیات بعد داده شده که همه چیز را روشن مى‏ سازد

 

غرق گنه ناامید مشو زدرگاه ما

که عفو کردن بود در همه دم کار ما

توبه شکستى بیا هرآنچه هستى بیا

امیدوارى بجوى زنام غفّار ما

بنده شرمنده تو، خالق بخشنده من

بیا بهشتت دهم مرو تو در نار ما

در دل شب خیز و ریز قطره اشکى ز چشم

که دوست دارم کند گریه گنهکار ما

خواهم اگر بگذرم ز جمله عاصیان

کیست که چون و چرا، کند زکردار ما

(حبیب چایچیان «حسان»)