اختصاص و یا عدم اختصاص لقب امیرالمؤمنین
|
امیر در لغت به معنی فرمانده است، بعد از اسلام کسانی را که از سوی رسول
خدا - صلی الله علیه و آله - و خلفاء به فرماندهی مأموریتهای جنگی منصوب
می‌شدند امیر می‌گفتند، عبدالله‌بن جحش پسر عمة پیغمبر ـ صلی الله علیه و
آله ـ که در سال دوم هجری مأمور کسب اطلاعات از کافران مکه شد نخستین کسی
بود که امیر نامیده شد.[1]
اما
لقب امیرالمؤمنین به معنی خلیفه و فرمانده کل قوای اسلام از عهد عمربن
خطاب باب شد و او به اشارت دو تن از صحابه خطاب امیرالمؤمنین را برای مقام
خلافت برگزید.[2] سیوطی در تاریخ الخلفاء و ابن خلدون در تاریخش به این
مطلب اشاره کرده‌اند که: عنوان امیرالمؤمنین در عهد خلفای اولیه و بنی امیه
و بنی عباس تا سقوط خلافت بغداد (656) بالاترین القاب ویژه خلیفه یا
مدعیان خلافت بوده است.[3]
اما
به اعتقاد شیعه امامیه، امیرالمؤمنین عنوانی است که خدای تعالی به علی‌بن
ابی‌طالب ـ علیه السلام ـ داده است. و هیچ کس چه قبل از او و چه بعد از او
برازنده این لقب نیست. در حدیث آمده است که رسول خدا - صلی الله علیه و آله
- به اصحاب خود فرمود: بر علی با عنوان امیرالمؤمنین سلام کنید و در حدیث
دیگر است که خدا علی ـ علیه السلام ـ را امیرالمؤمنین نامیده است و روا
نیست کسی به این نام خوانده شود، حتی قائم آل محمد ـ عجل الله تعالی فرجه
الشریف ـ را امیرالمؤمنین نمی‌گویند و به او بقیه‌الله خطاب می‌کنند. امام
محمد باقر ـ علیه السلام ـ فرموده است: خداوند علی ـ علیه السلام ـ را
امیرالمؤمنین گفته است، امام رضا ـ علیه السلام ـ فرموده است: چون حضرت
توشة علم به مؤمنان می‌بخشید امیرالمؤمنین نام گرفت[4]. حافظ ابونعیم
اصفهانی از انس بن مالک روایت کرده است[5] که رسول خدا - صلی الله علیه و
آله - دربارة علی ـ علیه السلام ـ فرمودند: او امیرالمؤمنین و فرمانده
مأموران مجاهد و خاتم اوصیاست. ابن مردویه اصفهانی آورده است[6] که جبرئیل
در محضر رسول خدا - صلی الله علیه و آله - علی ـ علیه السلام ـ را امیر
المؤمنین خواند. ابوالعلاء حسن بن عطار از ابن‌عباس روایت کرده است[7] که
رسول خدا - صلی الله علیه و آله- به ام‌المؤمنین ام سلمه فرمود: ای ام‌سلمه
شاهد باش و بشنو، این علی بن ابی‌طالب ـ علیه السلام ـ است که
امیرالمؤمنین و سید مسلمانان و نهان خانة اسرار و جایگاه علم من است؛
درنتیجه عنوان امیرالمؤمنین نزد شیعه امامیه، اختصاص به علی بن ابی‌طالب ـ
علیه السلام ـ دارد. و امروزه این نام در نزد شیعیان فقط به حضرت علی(ع)
اختصاصی دارد و فر د دیگری را با این عنوان نمی شناسند؛
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. دایره المعارف ، بستانی.
2. دایره المعارف تشیع.
3. الغدیر، علامه امینی.
پی نوشت ها:
[1] . احمد بن حنبل ، مسند، ج 1 ص 178.
[2] . امینی، عبدالحسین، الغدیر، ج8، ص86.
[3] . سیوطی، جلال الدین، تاریخ الخلفا، مصر، 1371، ص138.
[4] . مجمع البحرین،ص 229.
[5] . اصفهانی، حافظ ابونعیم- حلیه الاولیا، 1387ق، ج1، ص63.
[6] . امینی، پیشین، ج8، ص87.
[7] . همان، ج6، ص80.
مرکز مطالعات و پاسخ گویی به شبهات قم
سید علی غضنفری