حضرت زهرا سلام الله علیها چگونه فرزندان خود را تربیت می کردند
پنجشنبه, ۸ خرداد ۱۳۹۳، ۰۱:۳۴ ب.ظ
حضرت زهرا سلام الله علیها چگونه فرزندان خود را تربیت می کردند |
بسم الله الرحمن الرحیم
حضرت زهرا(س) چگونه فرزندان خود را تربیت می‌کردند؟ (قسمت اول)
السلام علیک اَیَّتُها المظلومهُ الممنوعَةُ حَقَّها
السَّلامُ علیک یا فاطمةَ الزهراء سیدة‌نساء العالمین
در میان چهارده معصوم علیهم‌السلام یک الگوی زن لازم بود، زیرا اگر تمام معصومین، مرد بودند آن همه سفارشات و توصیه‌هایی که مخصوص بانوان است مانند: همسرداری، خانه‌داری،بچه‌داری، حجاب و عفاف، صبر و تسلیم در برابر ناملایمات و... همه و همه در دنیای لفظ می‌ماند و شاید زنان ما پیش خود می‌گفتند: اگر در معصومین یک زن بود و از حال ما خبر داشت این همه توصیه و تکلیف برای ما نمی‌شد.
وجود حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها الگویی بود که به زنان ثابت شود آنچه اسلام می‌گوید، قابل عمل است، نه تنها حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها که دخترش حضرت زینب علیهما‌السلام نیز الگوی زنان تاریخ است. بلکه خادمه‌ی حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها-فضّه-به جایی می‌رسد که با قرآن گفتگو می‌کند.
زهرا سلام‌الله‌علیها الگو در یک یا چند مسئله خاص نمی‌باشند حضرتش از هر نظر الگو است به چند نمونه‌ی از رفتارهای الگوی آن حضرت اشاره می‌کنیم:
-اگر در قرآن سخن از احسان به والدین است او به قدری احسان می‌کند که پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم به او لقب «اُمِّ أبیها» می دهند و می‌فرمایند تو مادر پدرت هستی. یعنی محبت تو از دختر بودن فراتر است.
-اگر در قرآن سخن از بخشش و ایثار می‌کند، به حضرت، شب زفاف پیراهن عروسی خود را در راه رفتن به خانه‌ی داماد به فقیر می‌بخشد.
-اگر در قرآن سخن از هجرت است فاطمه سلام‌الله‌علیها هجرت کرده است.
-اگر در قرآن سخن از صبر و اخلاص و تسلیم و تقوی و حیاست، فاطمه سلام‌الله علیها به قله‌ی این کمالات رسیده است.
-اگر در قرآن سخن از علم و حکمت است، فاطمه‌ی زهرا سلام‌الله‌علیها کتابی به نام مُصحف دارد که ائمه علیهم‌السلام گاهی برای کسب اطلاعات از آینده به آن مراجعه می‌کردند.
-اگر در قرآن سخن از کار و کوشش است، فاطمه سلام‌الله‌علیها در اثر کار در خانه دستش تاوَل زده و در اثر آوردن آب جای بند مَشک بر دوشش مانده بود.
-اگر در قرآن سخن از عدالت است، فاطمه سلام‌الله‌علیها کارها را بین خود و کنیزش به طور مساوی تقسیم می‌کند. -اگر در قرآن سخن از سیاست و مسائل اجتماعی و در رأس آن رهبری الهی است . فاطمه سلام‌الله علیها در خطبه‌ای که در مسجد پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم خواند حکومت وقت را محکوم و از امامت و ولایت امام زمانش چنان حمایتی کرد که به شهادتش انجامید.
-اگر در قرآن سخن از ایمان به آخرت و اشتیاق به دنیایی دیگر است فاطمه سلام‌الله‌علیها همین که از پدر بزرگوارش شنید اولین کسی است که به او ملحق می‌شود شادمان شد.
و با دیدن این چند نمونه باور می‌کنیم که فاطمه زهرا سلام‌الله‌علیها الگوی عملی قرآن است.1
بنابراین حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها الگویی تمام عیار نه تنها برای زنان مسلمان که برای بانوان عالم می‌باشند چه از نظر اخلاق و ادب فردی ، خانوادگی و اجتماعی چه از نظر عزم و اراده در عبادت و مبارزه چه از نظر علمی یا مشارکت در امور زندگی و یا اهمیت دادن به تربیت فرزندان-شجاعت-دفاع از ارزشها -عشق و عاطفه و مهربانی- انضباط و نظم در زندگی-چگونگی برخورد ایشان با مشکلات خانوادگی و اقتصادی و کمبود امکانات زندگی ، مشکلات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی و... در همه این موارد و دیگر موارد فاطمه زهرا سلام‌الله‌علیها الگوی عملی و رفتاری برای مردان و زنان است و این یکی از مؤثرترین روشها و شیوه‌های تربیتی است که مربیان با عمل و رفتار خود دیگران را به ایده‌آل‌های مکتب خود رهنمون می‌شوند. حضرت زهرا سلام‌االله‌علیها با تربیت بهترین فرزندان که هر کدام به نوبه‌ی خود در مقام آموزش و پرورش انسانهای بزرگ مؤثر بودند معلم مادران در تعلیم و تربیت فرزندان هستند. ایشان با انشاء دعاهای گوناگون و خطبه‌هایی در بیان حقایق توحیدی و رسالت پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم و افشاء چهره ستمگران و سرودن اشعار گوناگون به مناسبتهای مختلف الگو و اسوه و مقتدای همه زنان و مردان عالم محسوب می‌شوند. تا آنجا که امام زمان علیه‌السلام نیز فرموده‌اند: «و فی ابنه رسول الله لی اسوه حسنه» در دخت رسول خدا برای من الگویی پسندیده است.2
آری زندگی حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها دارای اصولی بنیادین و محکم است که هر کدام در جای خود مؤثر واقع شده‌اند و برای ما سرمشق و نمونه خواهند بود. اکنون از میان همه‌ی این اصول به اصل تربیت فرزندان و تحمل همه‌ی مشقتهای لازم برای ارائه بهترین انسانها به جامعه در سیره‌ی حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها می‌پردازیم:
تربیت کودک در منطق رفتاری حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها
یکی از تعلیمات تربیتی در نظام دینی که نمودی خاص در برنامه‌های تربیتی حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها دارد، شیوه‌های برخورد با کودکان می‌باشد. فرهنگ اسلام دوران کودکی را مهمترین و زیربنائی‌ترین دوره‌های آموزش و شکل‌گیری شخصیت برای انسان می‌داند و نقشهای آموزشی و تربیتی را در این دوران مانند حکاکی بر سنگ از جهت ثبات و ماندگاری و تأثیر می‌داند. در این قسمت به نقل گزارشی از برخوردهای فاطمه زهرا سلام‌الله‌علیها و شیوه‌های آن بانوی گرامی می‌پردازیم.
-پرورش حس خداپرستی در کودکان: یکی از محورهای اساسی که حضرت سلام‌الله‌علیها بدان توجه و تأکید داشتند بعد پرستش و گرایش فرزندان به انجام تکلیف عبادی و الهی بود و چنان در این کار موفق بودند که آنان (فرزندان) بهترین کارها را عبادت خداوند دانسته و از آن بالاترین لذتها را می‌بردند.
ایشان بر این مطلب تأکید داشتند که بچه‌ها از کودکی به انجام تکالیف فراخوانده شوند و آنان را به خدا پیوند دهند و بذر محبت و ارتباط با معبود را در کام آنان بیفشانند تا انجام تکالیف نه تنها برای آنها رنج و مشقتی نداشته باشد بلکه با شوق و اشتیاق به استقبال آن بروند.
در راستای رسیدن به این هدف والا، فاطمه‌ی زهرا سلام‌الله‌علیها، فرزندان خود را حتی به شب‌زنده‌داری عادت می‌داد، به این ترتیب که در روز بچه‌ها را می‌خوابانید تا کاملاً استراحت کنند و غذای کمتری در موقع شب به آنان می‌داد تا زمینه‌ی مطلوب و موقعیت بهتری از نظر جسمی و روحی برای شب‌زنده‌داری داشته باشند و البته با آنان به گونه‌ای برخورد می کرد که در حد توان و استعدادشان باشد و در این راستا از شیوه‌های تربیتی مناسب بهره می‌بردند. گویا فاطمه سلام‌الله‌علیها می‌خواهد از کودکی در قلب پاک فرزندان خود جمال خدا را نقش بزند و زبانشان را به حلاوت عبادت آشنا کند و محبوب راستین را به آنان نشان دهد تا در جوانی جذب جلوه‌های دروغین نشوند.
-بوسیدن و ملاطفت با کودکان: یکی از نیازهای هر کودک نیاز به عواطف پاک و سرشار و هم‌آغوش شدن با پدر و مادر و خواهر و برادر، پدربزرگ و مادربزرگ و تبادل عواطف طرفینی بین آنهاست تا دچار کمبود محبت و تشنگی عاطفی نشود و از عواقب و زیان‌های فردی و خانوادگی که در اثر این کمبودها دچار آنها می‌شود در امان بماند. فاطمه سلام‌الله‌علیها و پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم با بوسه‌های مکرر و بی‌شمار لزوم ابراز عواطف و ایجاد ارتباط عاطفی با فرزندان را متذکر می‌شوند.
سلمان فارسی می‌گوید: حسین علیه‌السلام را دیدم که بر زانوی رسول خدا صلی الله‌علیه‌وآله‌وسلم نشسته بود او را می‌بوسید و می‌فرمود: تو بزرگ و بزرگ زاده‌ای و...3
ملاطفت و ملایمت با فرزندان و رعایت حالات کودکان و برخورد مشفقانه و حکیمانه با عکس‌العمل‌ها و یا رفتارهای کودکان بسیار مهم و سازنده برای آنان است. پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم اگر در حال نماز صدای گریه‌ی کودکی را می‌شنیدند نماز را کوتاه می‌نمودند تا مادر آن کودک هر چه زودتر فرزند خود را آرام سازد.
ترحم به کودکان در هنگام گریه نمودن آنان، هنگام بیدار نمودن و خوابیدن و در هنگام غذا دادن و بازی و تکلم با آنان باید تجلی کند.
روایت شده که روزی رسول اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم به نماز جماعت مشغول بودند هر گاه به سجده می‌رفتند امام حسین علیه‌السلام بر پشت ایشان سوار می‌شد و پاهایش را حرکت می‌داد وقتی می‌خواستند سر از سجده بردارند حسین علیه‌السلام را می‌گرفت و کنار می‌گذاشت و باز سجده‌ی دوم همین‌طور و پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم با همین کیفیت نماز را به پایان رساندند . یک نفر یهودی جریان را مشاهده می‌کرد عرض کرد شما نسبت به کودکانتان طوری رفتار می‌کنید که ما از آن امتناع داریم. فرمودند: شما هم اگر به خدا و رسول ایمان داشتید نسبت به کودکان مدارا می‌نمودید . یهودی به واسطه‌ی رفتار پیغمبر مسلمان شد.
مراقبت و نگهداری فرزند در نظام خانوادگی بسیار حائز اهمیت است. متأسفانه یکی از آفات دعوت نمودن زنان به صحنه‌ی اجتماع به شکل غربی آن ایجاد فاصله و جدائی جسمی، عاطفی و تربیتی بین مادر و اعضاء خانواده و به خصوص فرزندان می‌باشد. در آغوش کشیدن فرزندان، خندیدن مادر و فرزند با همدیگر، نوشیدن شیر از مادر و در آغوش مادر و.... از زیباترین صحنه‌های تربیتی و لازم‌ترین آنهاست تا از طرفی کودک از عواطف والدین سیراب شود و از طرفی دیگر والدین موفق به رعایت و کارآمد کردن اصول تربیتی در مورد فرزندان می‌شوند که بسیار سرنوشت‌ساز و مهم است و این مهم در خانه‌ی فاطمه سلام‌الله‌علیها و علی علیه‌السلام وجود دارد. حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها در روایتی می‌فرمایند:
«شبی را من تا به صبح مشغول آرد نمودن گندم و جو بودم و علی علیه‌السلام، حسن و حسین علیهما‌السلام را در آغوش گرفته و نگهداری و مراقبت می‌نمود.»4
ادامه دارد...
1-سیره‌ی
پیامبر اکرم (ص) قرائتی-ص87 2-فرهنگ فاطمیه، الفبای شخصیتی
حضرت زهرا(س)-مهدی نیلی‌پور 3-فاطمه‌الزهراء، ابراهیم امینی،
ص72، فرهنگ فاطمیه، مهدی نیلی‌پور، ص169 4-نهج‌الحیاه/ح93/ص166
