چه کسی مقدار آیات یک سوره و نام سوره ها را معین کرده است؟
چه کسی مقدار آیات یک سوره و نام سوره ها را معین کرده است؟
چه کسی مقدار آیات یک سوره و نام سوره ها را معین کرده است؟ و به چه دلیلی این اسامی را معین کرده است؟
الف: تعیین مقدار آیات
تعیین
مقدار آیات یک سوره توسط شخص نبی اکرم ـ صلی الله علیه و اله ـ صورت گرفته
است یا به عبارتی امری توقیفی بوده و رأی و نظر صحابه در آن دخالت نداشته
است.[1]
طبق روایات وارده جبرئیل هرگاه فرود
می آمد و آیاتی به همراه داشت موضع و جایگاه هر آیه ای را در سوره تعیین می
کرد و آنگاه رسول خدا ـ صلی الله علیه و اله ـ آن را بر یارانش قرائت می
کرد و به نویسندگان وحی فرمان می داد که آن را در جای خود بنگارند.[2]
عثمان بن ابی العاص گوید: ما نزد رسول
خدا ـ صلی الله علیه و اله ـ بودیم و دیدیم که دیدگان خود را بالا برده و
سپس آن را در نقطه ای متمرکز کرد و پس از آن فرمود: جبرائیل هم اکنون بر من
فرود آمد و گفت آیة:« إِنَّ اللَّهَ
یَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَالإحْسَانِ وَإِیتَاءِ ذِی الْقُرْبَى وَیَنْهَى
عَنِ الْفَحْشَاءِ وَالْمُنْکَرِ وَالْبَغْیِ یَعِظُکُمْ لَعَلَّکُمْ
تَذَکَّرُونَ[3]؛ خداوند به عدل و احسان و بخشش به نزدیکان فرمان
مىدهد؛ و از فحشا و منکر و ستم، نهى مىکند؛ خداوند به شما اندرز مىدهد،
شاید متذکّر شوید!» را در این جایگاه از سوره قرار دهم.[4] و مواردی دیگر
از این احادیث و روایات وجود دارد که گویای مطالب فوق است.
در مورد سوره ها نیز تمام سوره ها جز سورة توبه با « بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ» شروع و با « بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ» سورة بعدی تمام می شد.
ب: تعیین نام سوره ها
هر
سوره ای در قرآن کریم، همزمان با حیات رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله ـ
دارای نام و عنوان یا نام ها و عناوینی بوده است که از طریق وحی معین و
مشخص گردید و به اصطلاح اسامی سوره ها نیز امری توقیفی و با صلاح دید شخص
پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله ـ و به فرمان خدا نام گذاری شده
است.[5] و پس از وفات پیغمبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله ـ در طی مرور زمان
هر سوره و حتی بسیاری از آیات به خاطر خصوصیات و مزایا و یا اشتمال آن ها
بر مسائل و موضوعات خاصی دارای عناوین و اسامی دیگر نیز گردید؛ که از جانب
علماء به آن سور و آیات داده شد. مثلاً در فقه و اصول اسلامی بسیاری از
آیات دارای اسامی وعنوان های خاصی شدند که به عنوان نمونه می توان به چند
مورد اشاره کرد:
آیة تطهیر، آیة نفی سبیل ، آیة نبأ و رکون و … .[6]
ج: علل «نام» و تعیین محدوده سوره ها
1ـ
اعجاز قرآن: خداوند متعال با مشخص کردن جایگاه آیات و سور آن و هم چنین
بخش بخش کردن آن ها توسط رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله ـ در مقابل
معاندین قرآن ، از آن ها تقاضای آوردن سوره و یا سوره هایی مثل قرآن می
نماید.
2 ـ آسان کردن کار بر مردم و تشویق
آنان بر یاد گرفتن و آموختن و حفظ کردن قرآن: زیرا اگر قرآن کریم یک متن
به هم پیوسته بود حفظ و فهمش دشوار می گشت و کار مشکل بود اما با مشخص شدن
آیات و سوره ها و بخش بخش شدن،راحت تر می توان آن را حفظ کرد.
3 ـ دلالت هر آیه و سوره ای بر
موضوعات خاص : هر آیه و سوره ای بر موضوع سخن و محور کلام دلالت می کند،
چون در هر آیه و سوره ای موضوع روشن است.
4 ـ شادمانی قاری قرآن با پایان دادن
سوره ای : چون قاری و خواننده سوره ای ، سوره یا بابی از کتاب را به
پایان برده و دیگری را آغاز کند شادمانتر و خرسندتر می گردد و بر تحصیل
بقیة آن بیشتر برانگیخته می شود[7] و دوست دارد که بیشتر بخواند و
استفاده کند. بدین جهت قرآن به اجزایی تقسیم شده است.
پی نوشت ها:
[1].
معرفت، محمد هادی، علوم قرآن، قم، انتشارات مؤسسة فرهنگی انتشاراتی
التمهید، 1378 ش، ص 111 ؛ رامیار، محمود، تاریخ قرآن، تهران، انتشارات
امیرکبیر، 1379 ش، ص 581.
[2]. ر.ک: رامیار، محمود، تاریخ قرآن، ص 574.
[3]. نحل/ 90.
[4]. حجّتی، محمد باقر، تاریخ قرآن، تهران، انتشارات دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1376 ش، ص 68.
[5]. ر.ک: معرفت، محمد هادی، علوم قرآن، ص 112.
[6]. ر.ک: حجتی، سید محمد باقر، علوم قرآن، ص 98.
[7]. ر.ک: رامیار، محمود، تاریخ قرآن، ص 580.
منبع: andisheqom.com