شرح دعای روز اول ماه مبارک رمضان

شرح دعای روز اول ماه مبارک رمضان

 

 

 

 

اللهمَ اجْعلْ صِیامی فـیه صِیـام الصّائِمینَ وقیامی فیهِ قیامَ القائِمینَ ونَبّهْنی فیهِ عن نَومَةِ الغافِلینَ وهَبْ لی جُرمی فیهِ یا الهَ العالَمینَ واعْفُ عنّی یا عافیاً عنِ المجْرمینَ.

خدایا روزه مرا در این روز، روزه روزه‏داران حقیقى قرار بده و شب‏زنده‏داریم را در آن، چون قیام شب زنده‏داران قرار بده و مرا در این‏روز از خواب بى‏خبران بیدار کن و در این روز گناهم را ببخش، اى‏خداى جهانیان و از من در گذر، اى عفوکننده گنهکاران.

***

در این دعا پنج فراز وجود دارد.

فراز و خواسته اول این است که: «خدایا! روزه مرا در این روز مانندروزه روزه‏داران حقیقى قرار بده».

روزه راستین و مطلوب

باید قدرى تامل و دقت کرد. منظور از این که روزه مرا مثل روزه‏روزه‏داران حقیقى قرار بده؛ چیست؟ این یک مطلب دیگرى دربردارد.مى‏خواهد بگوید روزه مرا همچون روزه آن‏هایى که صائمین راستین‏هستند (یعنى، به حقیقت صوم دست یافته‏اند) قرار بده.

چون روزه گرفتن، اصل و پایه‏اش برامساک و خوددارى کردن ازمفطرات ده‏گانه‏اى است که در رساله‏هاى عملیه نوشته‏اند، اگر کسى‏این روزه را گرفت؛ چنانکه بعد از نیت از این مفطرات امساک کرد، یعنى‏امساک او با نیت قربه‏الى‏الله بود؛ این روزه‏اش، روزه حقیقى است.۱

در واقع روزه تمرین و آزمایشى است براى بندگان که خداوند متعال‏خواسته است تا به این وسیله انسان‏ها مخالفت با هواى نفس را تمرین‏کنند.

چون تمامى چیزهایى را که در هنگام روزه باید از آنها امساک بکنیم،چیزهایى هستند که نفس ما نسبت به آنها کشش و گرایش دارد. لذا لازم‏است که ما از آنها خوددارى ورزیم و در این راه تمرین کنیم تا بتوانیم باهواهاى نفسانى‏مان مخالفت نماییم و بر آنها پیروز شویم.

در کلمات بزرگان دین ما، بسیار ذکر شده است که: روزه حقیقى آن‏نیست که فقط دهان را ببندید و از خوردن و آشامیدن امساک کنید، بلکه‏روزه مورد نظر، علاوه بر امساک و دهان بستن، باید خصوصیات دیگرى‏هم داشته باشد تا اینکه روزه حقیقى بشود. این است که دعا مى‏فرماید:«روزه مرا مثل روزه‏داران حقیقى قرار بده.» یعنى، قرار بده مرا از آن‏روزه‏دارانى که شرایط و آداب صوم را رعایت مى‏کنند. این روزه من‏مشتمل بر آن آداب و امورى باشد که دستور داده شده است که آنها رارعایت کنیم و آن عبارت از این است که روزه‏دار بداند و متوجه باشدکه این روزه تمرین براى خوددارى کردن از هوس‏ها و خواسته‏هاى‏نفس است، تا از محرمات و معصیت‏ها خوددارى بکند. در توضیح این‏مطلب روایتى از حضرت امام صادق(ع) وارد شده است که در قسمتى ازآن مى‏فرماید:

«ان الصیام لیس من الطعام والشراب»

روزه گرفتن و امساک کردن، فقط این نیست که انسان از خوردنى‏هاو آشامیدنى‏ها خوددارى بکند. این روزه، روزه مطلوب نیست. درقسمتى از روایت آمده است.

«و اذا صمتم فاحفظوا السنتکم و غضوا ابصارکم و لاتنازعوا ولاتخاسدوا»

اگر روزه گرفتید، پس زبان‏هایتان را حفظ بکنید (غیبت نکنید، تهمت‏نزنید، دروغ نگویید؛ آن معصیت‏هایى را که مال زبان است، انجام‏ندهید؛ از معصیت‏هاى زبان خوددارى بکنید). چشم‏هایتان را از گناهان‏بپوشانید؛ (یعنى نگاه حرام نکنید و آن معصیت‏هایى را که مال چشم‏است انجام ندهید)؛ «ولا تنازعوا» کشمکش نکنید، نزاع نداشته باشید، وبا یکدیگر جنگ و دعوا نکنید؛ «ولا تحاسدوا» و بریکدیگر حسد نورزید.آن دو مورد که ابتدائاً آمده از معصیت‏هایى است که باصطلاح مربوطبه اعضاء و جوارح ظاهرى است. و دو مورد بعدى به باطن انسان بازمى‏گردد. زبان و چشم، این‏ها از جمله اسباب حواس ظاهرى هستند که‏معصیت انجام مى‏دهند، ولى نزاع و حسد مربوط به این است که انسان‏نسبت به کسى کینه و دشمنى داشته تا نزاع واقع بشود؛ یا اینکه حسدداشته و رشک بردن در کار باشد، که این دو از بدترین صفاتى است که‏اسلام، ما را از آن برحذر داشته است. نزاع کردن و دشمنى ورزیدن بایکدیگر؛ براى هرچه که مى‏خواهد باشد (براى مال باشد؛ براى جاه باشد)نزاع کردن مسلمانان و جدایى و دشمنى و کشمکش با یکدیگر کردن، این‏از گناهان بزرگ است.

حسد نیز یکى دیگر از صفت‏هایى است که هم خودش بد است و هم‏منشاء نزاع مى‏شود. خلاصه حضرت مى‏فرمایند: اگر روزه گرفتى این‏جور روزه بگیر. بعد خود حضرت یک قضیه‏اى نقل مى‏کنند که رسول‏خدا – صلى‌الله علیه و آله و سلم دیدند که یکزنى به کنیزش دشنام‏مى‏دهد؛ حضرت خواستند عملاً او را متنبه کنند – لابد حضرت‏مى‏دانستند که این زن روزه‏دار است، چون در ماه رمضان بود حضرت‏طعام آوردند و جلوى او گذاشتند و گفتند: خانم! بفرمایید طعام بخورید!گفت: من روزه‏ام. حضرت فرمود: چگونه روزه هستى که به کسى که‏روزه‏دار است دشنام دادى؟! روزه‏دار باید زبانش در اختیار خودش‏باشد و دشنام ندهد، پس تو روزه نیستى!

در بخش دیگرى از روایت حضرت امام جعفر صادق(ع) آمده‏است:

«و اذا صمت فلیصم سمعک و بصرک من الحرام و القبیح»

اگر روزه گرفتى، باید چشم و گوش و قلب تو هم از حرام روزه‏باشد. یعنى، کار حرام و قبیح انجام ندهد.

وقار روزه‏ دارى

صائم باید یک نوع وقار و سنگینى خاص داشته باشد. اصلاً صوم‏براى این است که انسان سنگینى داشته باشد و سبکسرى نکند، چون‏همه معصیت‏ها در نتیجه سبکى است. این است که وقار الصائم بایدداشته باشد. این راجع به صوم. «واجعل صیامى فیه صیام الصائمین»یعنى: خدایا مرا مثل روزه‏دارهاى حقیقى قرار بده، روزه من، روزه‏راستین باشد؛ یعنى، وقتى که روزه گرفتم، طورى باشد که از محرمات هم‏اجتناب بکنم. چشم و گوش و دل و همه اعضاء و جوارحم از گناه‏خوددارى بکند. بعد در فراز دوم مى‏فرمایند: «و قیامى فیه قیاما لقائمین»و قیام مرا، قیام القائمین قرار بده.

«قیام» یعنى ایستادن و مسلط شدن برامرى. ولى اینجا و نظائراین مراد از قیام، شب زنده‏دارى است. ایشان مى‏فرماید: «خدایا! در این‏ماه رمضان، قیام مرا، یعنى شب زنده‏دارى و عبادت مرا، مانندشب‏زنده‏دارى آن عباد خاص خودت که شب زنده‏دارى مى‏کنند، ونماز شب مى‏خوانند، قرار بده.» و در فراز سوم دعا مى‏فرماید: «ونبهنى‏فیه عن نومة الغافلین، و مرا از خواب غفلت – خوابى که غفلت زدگان‏دارند بیدار کن. یعنى انسان، وقتى که به خودش توجه ندارد؛ به خدا نیزتوجه ندارد؛ خودش و خدا را فراموش مى‏کند و اعمالش برطبق صلاح ومصلحت خودش و رضاى خدا نیست؛ لذا مى‏فرمایند خدایا این پرده‏غفلت را از پیش چشم من بردار و مرا بیدار کن. و در فراز چهارم‏مى‏خوانیم: «وهب لى جرمى فیه یا اله العالمین» و در این روز جرم وگناهان مرا ببخش‏اى پروردگار عالمیان. و در آخرین فراز از دعاى این‏روز مى‏گوییم: «واعف عنى یا عافیا عن المجرمین» یعنى:اى خداى‏عالمیان! گناهان مرا ببخش و از من درگذر.اى کسى که از گناهان مذنبین‏در مى‏گذرى، از تو مى‏خواهیم که عفو و بخشش خودت را شامل حال ماگردانى،اى خدایى که خطاکاران و دارندگان جرم را مى‏بخشایى و موردگذشت و عفو خود قرار مى‏دهى.

۱- مبطلات روزه عبارتنداز: خوردن، آشامیدن، جماع، استمناء،نسبت دادن دروغ به خدا و پیغمبر(ص)، رساندن غبار غلیظ به حلق، فروبردن تمام سر در آب، باقى ماندن بر جنابت یا حیض یا نفاس تا اذان‏صبح، اماله کردن وقى کردن.

طلوع خورشید رمضان بر جانهای عاشق مبارکباد

 

باز ماه رمضان آمد و بر بام فلک

میزند بانگ منادی که گنهکار کجاست