مصائب اهل بیت(س)امتحان پیامبر(ص)هستند
. فقیه، محدّث ـ قم، مصر، بغداد
ابن قُولُوَیْه قمی در کتابش، روایت مفصّلی را از امام صادق‌علیه‌السّلام نقل می‌نماید که فرازهایی از آن حدیث شریف،[1] بدین شرح می‌باشد:
لَمّا اُسْرِیَ بِالنَّبیِّ‌صلّی‌الله‌علیه‌وآله إلَی السَماءِ قیلَ لَهُ: إنَّ اللهَ تَبارَکَ وَ تَعالی یَخْتَبِرُکَ فی ثَلاثٍ لِیَنْظُرَ کَیْفَ صَبْرُکَ.
قالَ: اُسْلِمُ لِأمْرِکَ یا رَبِّ وَ لا قُوَّةَ لی عَلَی الصَبْرِ إلّا بِکَ؛ فَما هُنَّ؟
قیلَ لَهُ: أوَّلُهُنَّ الْجُوعُ وَ الْأثَرَةُ عَلی نَفْسِکَ وَ عَلی أهْلِکَ لِأهْلِ الْحاجَةِ.
قالَ: قَبِلْتُ یا رَبِّ وَ رَضیتُ وَ سَلَّمْتُ وَ مِنْکَ التَوْفیقُ وَ الصَبْرُ.
وَ أمَّا الثانیَةُ فَالتَکْذیبُ وَ الْخَوْفُ الشَدیدُ وَ بَذْ لُکَ مُهْجَتَکَ فیَّ، مُحارَبَةُ أهْلِ الْکُفْرِ بِمالِکَ وَ نَفْسِکَ وَ الصَبْرُ عَلی ما یُصیبُکَ مِنْهُمْ مِنَ الْأذی وَ مِنْ أهْلِ النِفاقِ وَ الْألَمِ فِی الْحَرْبِ وَ الْجِراحِ.
قالَ: قَبِلْتُ یا رَبِّ وَ رَضیتُ وَ سَلَّمْتُ وَ مِنْکَ التَوْفیقُ وَ الصَبْرُ.
وَ أمَّا الثالِثَةُ فَما یَلْقی أهْلُ بَیْتِکَ مِنْ بَعْدِکَ مِنَ الْقَتْلِ.
أمّا أخُوکَ عَلیٌّ، فَیَلْقی مِنْ اُمَّتِکَ الشَتْمَ وَ التَعْنیفَ وَ التَوْبیخَ وَ الْحِرْمانَ وَ الْجَحْدَ وَ الظُلْمَ. وَ آخِرُ ذلِکَ الْقَتْلُ.
فَقالَ: یا رَبِّ قَبِلْتُ وَ رَضیتُ وَ مِنْکَ التَوْفیقُ وَ الصَبْرُ.
وَ أمَّا ابْنَتُکَ، فَـتُظْلَمُ وَ تُحْرَمُ وَ یُؤْخَذُ حَـقُّها غَصْباً الَّذی تَجْعَلُهُ لَها وَ تُضْرَبُ وَ هِیَ حامِلٌ وَ یُدْخَلُ عَلَیْها وَ عَلی حَریمِها وَ مَنْزِ لِها بِغَیْرِ إذْنٍ. ثُمَّ یَمَسُّها هَوانٌ وَ ذُلٌّ ثُمَّ لا تَجِدُ مانِعاً وَ تَطْرَحُ ما فی بَطْنِها مِنَ الضَرْبِ وَ تَمُوتُ مِنْ ذلِکَ الضَرْبِ.
قالَ: إنّا لِلّهِ وَ إنّا إلَیْهِ راجِعُونَ، قَبِلْتُ یا رَبِّ وَ سَلَّمْتُ وَ مِنْکَ التَوْفیقُ وَ الصَبْرُ...
وَ أمَّا ابْنَتـُکَ، فَإنّی اُوقِفُها عِنْدَ عَرْشی فَیُقالُ لَها:
إنَّ اللهَ قَدْ حَکَّمَکِ فی خَلْقِهِ فَمَنْ ظَلَمَکِ وَ ظَلَمَ وُلْدَکِ فَاحْکُمی فیهِ بِما أحْبَبْتِ فَإنّی اُجیزُ حُکُومَتَکِ فیهِمْ.
فَتَشْهَدُ الْعَرْصَةَ، فَإِذا وُقِّفَ مَنْ ظَلَمَها أمَرَتْ بِهِ إلَی النّارِ، فَیَقُولُ الظالِمُ: وا حَسْرَتاهْ عَلی ما فَرَّطْتُ فی جَنْبِ اللهِ وَ یَتَمَنَّی الْکَرَّةَ وَ یَعَضُّ الظالِمُ عَلی یَدَیْهِ، وَ یَقُولُ:
یا لَیْتَنِی اتَّخَذْتُ مَعَ الرَسُولِ سَبیلاً یا وَیْلَتی لَیْتَنی لَمْ أتـَّخِذْ فُلاناً خَلیلاً.
وَ قالَ: حَتّی إذا جاءَنا قالَ: یا لَیْتَ بَـیْنی وَ بَـیْنَکَ بُعْدَ الْمَشْرِقَیْنِ فَبِئْسَ الْقَرینُ وَ لَنْ یَنْفَعَکُمُ الْیَوْمَ إذْ ظَلَمْتُمْ أنـَّکُمْ فِی الْعَذابِ مُشْتَرِکُونَ.
فَیَقُولُ الظالِمُ: أنْتَ تَحْکُمُ بَـیْنَ عِبادِکَ فیما کانُوا فیهِ یَخْتَلِفُونَ، أوِ الْحُکْمُ لِغَیْرِکَ.
فَیُقالُ لَهُمْ: ألا لَعْنَةُ اللهِ عَلَی الظالِمینَ الَّذینَ یَصُدُّونَ عَنْ سَبیلِ اللهِ وَ یَبْغُونَها عِوَجاً وَ هُمْ بِالْآخِرَةِ کافِرُونَ.
وَ أوَّلُ مَنْ یُحْکَمُ فیهِ مُحسنُ بْنُ عَلیٍّ‌علیه‌السّلام فی قاتِلِهِ؛ ثُمَّ فی قُنْفُذٍ.
فَیُؤْتَیانِ هُوَ وَ صاحِبُهُ فَیُضْرَبانِ بِسیاطٍ مِنْ نارٍ لَوْ وَقَعَ سَوْطٌ مِنْها عَلَی الْبِحارِ لَغَلَتْ مِنْ مَشْرِقِها إلی مَغْرِبِها وَ لَوْ وُضِعَتْ عَلی جِبالِ الدُنْیا لَذابَتْ حَتّی تَصیرَ رِماداً فَیُضْرَبانِ بِها...
هنگامی که پیامبرصلّی‌الله‌علیه‌وآله به سوی آسمان سیر داده شد، به او گفته شد: خداوند تبارک و تعالی در سه چیز تو را امتحان میکند، تا بنگرد که صبر تو چگونه است.
پیامبرصلّی‌الله‌علیه‌وآله عرضه داشت: پروردگارا! نسبت به فرمان تو تسلیم هستم و جز به یاری تو، توانی بر این شکیبایی ندارم؛ آنها کدام‌اند؟
به او گفته شد: اوّلین آنها، گرسنگی و ترجیح دادنِ [غذا و دیگر نعمت‌های متعلّق به] خود و خانواده‌ات برای نیازمندان است.
عرضه داشت: پروردگارا! پذیرفتم و [نسبت به خواست تو ] خشنود و تسلیم شدم و توفیق و صبر، تنها از جانب توست.
[به پیامبرصلّی‌الله‌علیه‌وآله گفته شد:] امّا دومین [امتحان تو،] تکذیبِ [تو به وسیله دشمنانت] و ترس زیاد [از جانب آن‌هاست]. و به همین سبب، بهترین کار تو برای من، جنگ با کافران با مال و جانت و صبر بر آنچه از آزار و اذیّت آنها و منافقان به تو می‌رسد و نیز درد و زخم برداشتن در جنگ [با ایشان] می‌باشد.
[پیامبرصلّی‌الله‌علیه‌وآله] عرضه داشت: پروردگارا! پذیرفتم و [نسبت به خواست تو] خشنود و تسلیم شدم و توفیق و صبر، تنها از جانب توست.
[به پیامبرصلّی‌الله‌علیه‌وآله گفته شد:] و امّا سومین [امتحانِ تو]، کشته شدنِ خاندان توست.
امّا برادرت علی، از امّتِ تو، دشنام و سرزنش و توبیخ و محرومیّت و انکار و ستم خواهد دید و پایان آن کشته شدنِ [او ] است.
پس [پیامبرصلّی‌الله‌علیه‌وآله] عرضه داشت: پروردگارا! پذیرفتم و [نسبت به قضای تو ] راضی شدم و توفیق و صبر، تنها از جانب توست.
[پس، از جانب خداوند به او گفته شد:] و امّا دختر تو، پس به او ظلم می‌شود و [از حقّش] محروم می‌گردد و حقّش ـ که تو برای او قرار داده بودی ـ ، غاصبانه از او گرفته می‌شود و در حالی که باردار است، کتک زده می‌شود و [ظالمان و غاصبان،] بدون اجازه به حریم و خانه او وارد می‌شوند؛ سپس ذلّت و خواری به وی می‌رسد و مانعی [در برابر ظلم ظالمان] نمی‌یابد و فرزندی که در شکم دارد، به خاطر ضرب و شتم، فرو می‌اندازد و او (حضرت زهراعلیهاالسّلام) به خاطر همین ضرب و شتم، خواهد مُرد.
[پیامبرصلّی‌الله‌علیه‌وآله] عرضه داشت: إنّا لله و إنّا إلیه راجعون، پروردگارا! پذیرفتم و [در برابر خواست تو] تسلیم شدم و توفیق و صبر، از جانب توست...
[خداوند فرمود:] امّا من دختر تو را [در قیامت] نزد عرشم نگه می‌دارم. پس به او گفته می‌شود:
خداوند، تو را درباره آفریدگانش داور ساخته، پس هر کس به تو و فرزندان تو ظلم کرده، درباره‌اش آن گونه که دوست داری داوری کن؛ که داوری تو را در میان آنها روا می‌دانم.
پس [حضرت زهراعلیهاالسّلام] به عرصه [قیامت] می‌نگرد که ناگاه کسی که به او ظلم کرده را [در پیشگاه او حاضر کرده و] ایستاده نگه می‌دارند.
[پس] او فرمان می‌دهد که آن ظالم را در آتش افکنند. آن ظالم می‌گوید:
افسوس بر کوتاهی‌ام درباره جنبُ الله و آرزو میکند که [به دنیا] بازگردد و دستانش را می‌گزد و می‌گوید:
ای کاش با پیامبر راهی را برگرفته بودم، ای کاش فلان شخص را دوست نمی‌گرفتم.
[و خداوند] فرمود: چون به نزد ما آید، [به آن که گمراهش کرده و در قیامت همنشین اوست] می‌گوید: ای کاش بین من و تو فاصله مشرق و مغرب بود؛ که تو چه بد هم‌نشینی هستی.
[پس به آنها گفته می‌شود:] چون شما ستم کرده‌اید، [عذرخواهی شما] هرگز سودی به شما نمی‌رساند و شما در عذاب [الهی] با هم شریک خواهید بود.
پس آن ظالم می‌گوید: [خدایا!] تو، در میان بندگانت ـ در آنچه اختلاف داشته‌اند ـ داوری می‌کنی و یا داوری، برای غیر توست؟!
پس به آن [ستمگر]ها گفته می‌شود: آگاه باشید که لعنتِ خدا بر ستمکاران باد؛ کسانی که [مردم را] از راه [راستِ] خدا باز می‌دارند و آن را کج می‌خواهند [جلوه دهند] و به آخرت کافرند.
و اوّلین کسی که درباره او قضاوت می‌شود، محسن بن علی است که درباره قاتل او قضاوت خواهد شد. سپس درباره قنفذ [دادرسی خواهد شد].
پس او و هم‌نشینش (عمر و ابوبکر) را می‌آورند و با شلّاق‌هایی از آتش به آن دو می‌زنند که اگر یکی از آن شلّاق‌ها بر دریاها گذاشته شود، از شرق تا غربِ آنها به جوش می‌آید؛ و اگر روی کوه‌های دنیا گذاشته شود، آنها ذوب گشته، خاکستر می‌گردند.
پس آن دو نفر با آن شلّاق‌ها زده خواهند شد...
واژگان کلیدی
. تَطْرَحُ ما فی بَطْنِها: جنین را بر زمین می‌اندازد، نوزادی که در رحم مرده است را به دنیا می‌آورد.
یادداشت‌های پراکنده
? یکی از راویانِ این حدیث، فردی به نام «عبدالله بن عبدالرحمان الْأصَم» می‌باشد.
در برخی کتاب‌های رجالی، تضعیفی در شأن او ابراز شده است که نیازمند به پاسخ‌گویی می‌باشد:
مقدّمه یکم:
اگر راوی ثقه و مورد اطمینانی که از جلالتِ قدر، شهرت و اعتبار فراگیری برخوردار بوده و در کتاب‌های رجالی علمای شیعه نیز نقیصه «کثرتِ نقل از راویان ضعیف»، در شأن وی ذکر نشده باشد، «احادیثِ متعدّدی» را، از فردی ـ که آیندگان، وی را در کتاب‌های رجالی ضعیف شمرده‌اند ـ ، نقل نماید؛ همین امر، قرینه معتبری است که کاشف از:
«وثاقتِ آن فرد و اعتبار اَخبارش» می‌باشد.
مقدّمه دوم:
از مسلّم‌ترین مباحثِ علم رجال، پای‌بندی بزرگانی همچون «نَجاشی» به یادآوری نقیصه «نقل از ضعفا»، حتّی در شأنِ راویانی است که در جلالت و وثاقتِ خودِ آنان، اندکْ تردیدی راه ندارد.[2]
با توجّه به مقدّمه‌چینی فوق، خاطر نشان می‌گردد:
. جناب ثقةُ الْإسلام ابوجعفر محمّد بن اسحاق کُلَیْنی‌قدّس‌سرّه، مؤلّف کتاب شریف «الکافی» ـ که نَجاشی وی را با عباراتی همچون:
«... وَ کانَ أوْثَقَ الناسِ فِی الْحَدیثِ وَ أثْبَتَهُمْ...»
می‌ستاید ـ ، حدّاقل 44 مرتبه از «عبدالله بن عبدالرحمان الْأصَم» روایت نقل کرده است که از «مدح عملی او» و «اعتبار نقل‌ها و روایت‌هایش»، حکایت دارد.
[1] ـ کامل الزیارات، بابُ نوادر الزیارات، حدیث 11 .
[2] ـ برای مثال: ر.ک: رجال نَجاشی، ردیف 944 .
